Trong
những ngày qua, khái niệm "Cách mạng Công nghiệp 4.0" được nhắc đến
nhiều trên truyền thông và mạng xã hội. Cùng với đó là những hứa hẹn về cuộc
"đổi đời" của các doanh nghiệp tại Việt Nam nếu đón được làn sóng
này. Vậy cuộc cách mạng này nên được hiểu như thế nào?
Định nghĩa về Cách mạng Công nghiệp 4.0
Theo Gartner,
Cách mạng Công nghiệp 4.0 (hay Cách mạng Công nghiệp lần thứ Tư) xuất phát từ
khái niệm "Industrie 4.0" trong một báo cáo của chính phủ Đức năm
2013. "Industrie 4.0" kết nối các hệ thống nhúng và cơ sở sản xuất
thông minh để tạo ra sự hội tụ kỹ thuật số giữa Công nghiệp, Kinh doanh, chức
năng và quy trình bên trong.
Nếu
định nghĩa từ Gartner còn khó hiểu, Klaus Schwab, người sáng lập và
chủ tịch điều hành Diễn đàn Kinh tế Thế Giới mang đến cái nhìn đơn giản hơn về Cách mạng Công nghiệp 4.0 như sau:
"Cách
mạng công nghiệp đầu tiên sử dụng năng lượng nước và hơi nước để cơ giới hóa
sản xuất. Cuộc cách mạng lần 2 diễn ra nhờ ứng dụng điện năng để sản xuất hàng
loạt. Cuộc cách mạng lần 3 sử dụng điện tử và công nghệ thông tin để tự động
hóa sản xuất. Bây giờ, cuộc Cách mạng Công nghiệp Thứ tư đang nảy nở từ cuộc
cách mạng lần ba, nó kết hợp các công nghệ lại với nhau, làm mờ ranh giới giữa
vật lý, kỹ thuật số và sinh học".
Theo
ông Klaus Schwab, tốc độ đột phá của Cách mạng Công nghiệp 4.0 hiện "không
có tiền lệ lịch sử". Khi so sánh với các cuộc cách mạng công nghiệp
trước đây, 4.0 đang tiến triển theo một hàm số mũ chứ không phải là tốc độ
tuyến tính. Hơn nữa, nó đang phá vỡ hầu hết ngành công nghiệp ở mọi quốc
gia. Và chiều rộng và chiều sâu của những thay đổi này báo trước sự chuyển
đổi của toàn bộ hệ thống sản xuất, quản lý và quản trị.
Cách mạng Công nghiệp 4.0 sẽ diễn ra như
thế nào?
Nối
tiếp từ định nghĩa của Klaus Schwab, Cách mạng Công nghiệp 4.0 sẽ diễn ra trên
3 lĩnh vực chính gồm Công nghệ sinh học, Kỹ thuật số và Vật lý.
Những
yếu tố cốt lõi của Kỹ thuật số trong CMCN 4.0 sẽ là: Trí tuệ nhân tạo (AI), Vạn
vật kết nối - Internet of Things (IoT) và dữ liệu lớn (Big Data).
Trên
lĩnh vực công nghệ sinh học, Cách mạng Công nghiệp 4.0 tập trung vào nghiên cứu
để tạo ra những bước nhảy vọt trong Nông nghiệp, Thủy sản, Y dược, chế biến
thực phẩm, bảo vệ môi trường, năng lượng tái tạo, hóa học và vật liệu.
Cuối
cùng là lĩnh vực Vật lý với robot thế hệ mới, máy in 3D, xe tự lái, các vật
liệu mới (graphene, skyrmions…) và công nghệ nano.
Lợi ích của Công nghiệp 4.0?
Lợi ích chung chung
- Sản xuất nhanh hơn, tốn ít sức người hơn, dữ liệu thu thập đầy đủ hơn, quyết
định được đưa ra nhanh chóng hơn.
- Con
người sẽ được làm những việc vui vẻ hơn, hấp dẫn hơn, không bị nhàm chán. Những
thứ này để máy làm.
- Trong
những môi trường làm việc nguy hiểm, con người không phải xuất hiện nên giảm tỉ
lệ tử vong, bệnh tật cho người lao động.
- Kiểm
soát được món hàng từ nguyên vật liệu cho đến khi thành hình và chuyển đến tay
người tiêu dùng
- Đảm
bảo chất lượng đồng đều giữa các mẻ thành phẩm (vì máy làm tự động, không phải
người làm)
- Khi
có dữ liệu càng chi tiết và càng nhiều, các thuật toán machine learning lại
càng chạy chính xác hơn để đưa ra những quyết định tốt hơn.
- Các
công ty sẽ giảm chi phí, tăng thị phần, lợi nhuận.
Lợi ích với bản thân bạn
- Bạn phải làm ít việc tay chân hơn, có nhiều thời gian rảnh hơn để đi chơi
với bạn bè, với con cái, gia đình
- Bạn
sẽ được hưởng lương cao hơn nếu chất xám của bạn phát huy tác dụng để công ty
dịch chuyển sang con đường Công nghiệp 4.0
- Sức
khỏe của bạn trong môi trường làm việc được đảm bảo hơn, những cái nguy hiểm
máy móc đã làm hết rồi, bạn chỉ giám sát thôi
- Bạn
sẽ mua được những món đồ rẻ hơn (do doanh nghiệp giảm chi phí), chất lượng cao
và đồng đều (do máy móc làm thì sẽ giống nhau, tỉ lệ sai sót, bảo hành thấp hơn
là có con người can thiệp)
- Đồ
ăn, đồ uống của bạn sẽ được kiểm soát chặt hơn, tốt hơn, sạch hơn
- Môi
trường sống của bạn sẽ tốt hơn vì chất thải được kiểm soát tốt
Hiện
Cách mạng Công nghiệp 4.0 đang diễn ra tại các nước phát triển như Mỹ, châu Âu,
một phần châu Á. Bên cạnh những cơ hội mới, cách mạng công nghiệp 4.0 cũng đặt
ra cho nhân loại nhiều thách thức phải đối mặt.
Cơ hội đi kèm thách thức và rủi ro toàn cầu
Mặt
trái của Cách mạng Công nghiệp 4.0 là nó có thể gây ra sự bất bình đẳng. Đặc
biệt là có thể phá vỡ thị trường lao động. Khi tự động hóa thay thế lao động
chân tay trong nền kinh tế, khi robot thay thế con người trong nhiều lĩnh vực,
hàng triệu lao động trên thế giới có thể rơi vào cảnh thất nghiệp, nhất là
những người làm trong lĩnh vực bảo hiểm, môi giới bất động sản, tư vấn tài
chính, vận tải.
Báo
cáo của Diễn đàn Kinh tế thế giới đã đặt ra vấn đề này theo các giai đoạn khác
nhau. Giai đoạn đầu tiên sẽ là thách thức với những lao động văn phòng, trí
thức, lao động kỹ thuật. Giai đoạn tiếp theo sẽ là lao động giá rẻ, có thể sẽ
chậm hơn. Với sự chuyển động của cuộc cách mạng này, trong khoảng 15 năm tới
thế giới sẽ có diện mạo mới, đòi hỏi các doanh nghiệp thay đổi.
Sau
đó, những bất ổn về kinh tế nảy sinh từ Cách mạng Công nghiệp 4.0 sẽ dẫn đến
những bất ổn về đời sống. Hệ lụy của nó sẽ là những bất ổn về chính trị. Nếu
chính phủ các nước không hiểu rõ và chuẩn bị đầy đủ cho làn sóng công nghiệp
4.0, nguy cơ xảy ra bất ổn trên toàn cầu là hoàn toàn có thể.
Bên
cạnh đó, những thay đổi về cách thức giao tiếp trên Internet cũng đặt con người
vào nhiều nguy hiểm về tài chính, sức khoẻ. Thông tin cá nhân nếu không được
bảo vệ một cách an toàn sẽ dẫn đến những hệ lụy khôn lường.
Cách
mạng công nghiệp lần 4 mang đến cơ hội, và cũng đầy thách thức với nhân
loại.
Việt Nam đang đón nhận xu hướng công nghiệp
4.0 như thế nào?
Ở
Việt Nam, lãnh đạo Đảng và Nhà nước vẫn thường xuyên có thông điệp yêu cầu thúc
đẩy Cách mạng công nghiệp 4.0 trong các hội nghị, hội thảo, diễn đàn… Và đến
tháng 5/2017 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã có Chỉ thị cụ thể
số 16/CT-TTg về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp
lần thứ 4 để yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương tạo điều kiện tốt nhất cho sự
tăng tốc phát triển của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 ở Việt Nam.
Nền
công nghiệp 4.0 là xu thế công nghệ tất yếu mà Việt Nam phải hướng đến để theo
kịp các nước phát triển trên thế giới với các công nghệ thông minh như: trí tuệ
nhân tạo, Internet vạn vật, tự động hoá, công nghệ in 3D và người máy,...
“Không nằm ngoài guồng quay, các doanh nghiệp Việt Nam cần có một lộ trình cụ
thể để bắt kịp xu hướng phát triển của thế giới trong cách mạng công nghiệp
4.0”, ông Trương Gia Bình - Chủ tịch HĐQT FPT Trương Gia Bình nhấn mạnh.
Trong
chương trình đào tạo “Giám đốc điều hành (CEO) - Quản trị điều hành cao cấp kỷ
nguyên 4.0” cho 250 CEO doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn thành phố Hà Nội
hồi tháng 10/2017 vừa qua, ông Trương Gia Bình cũng đã chia sẻ về thực tiễn
tham gia cuộc cách mạng số của FPT trong những năm qua, đồng thời hé lộ và phân
tích những kinh nghiệm thực tế đã giúp FPT trở thành đối tác của các tập đoàn
hàng đầu trên thế giới trong lĩnh vực sản xuất máy bay, năng lượng, ô tô…
Những
doanh nghiệp viễn thông như Viettel, VNPT - VinaPhone hay MobiFone bên cạnh hứa
hẹn về phát triển mạng 4G, 5G hay mạng cáp quang để làm nền tảng cho cuộc cách
mạng công nghiệp 4.0 thì cũng đã có những cam kết phát triển đô thị thông minh
ở các thành phố lớn của nước ta.
Trong
khi đó trong Hội thảo Năng lực cạnh tranh và phát triển bao trùm trong bối cảnh
Cách mạng công nghiệp lần thứ 4” do Bộ Ngoại giao Việt Nam và Diễn đàn Kinh tế
Thế giới WEF tổ chức ngày 17/11, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ phát biểu rõ ràng
rằng do điều kiện lịch sử, Việt Nam đã “lỡ nhịp” cả ba cuộc cách mạng công
nghiệp trước đây nhưng khẳng định “cơ hội của Việt Nam sẽ ở cuộc cách mạng công
nghiệp lần thứ 4 này là rất lớn”, phải chuẩn bị nghiêm túc, toàn diện, có trọng
điểm để nắm bắt được cơ hội phát triển đất nước.
Tuy
nhiên cũng sẽ có những vấn đề đặt ra với Việt Nam trong cuộc cách mạng 4.0 cần
được các chuyên gia giúp Chính phủ làm rõ như: giảm bớt các xáo trộn, chuyển
dịch lao động ở quy mô lớn khi các mô hình kinh doanh mới ra đời, xu hướng tự
động hóa phát triển; đào tạo lực lượng lao động chất lượng cao, có khả năng
thích ứng và năng lực đổi mới - sáng tạo; kiến tạo môi trường phát triển toàn
diện, mang tính phổ cập giữa các vùng miền, để mọi người dân được hưởng lợi,
không ai bị bỏ lại phía sau; nghĩa vụ tài chính, cạnh tranh công bằng giữa các
loại hình kinh doanh cần phải kiểm soát tốt.
Đinh Hoàng Minh